Yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş, Omega-3 tansiyona iyi geliyor!

Sports Medicine Department, Istanbul Faculty of Medicine, Istanbul University, Istanbul, Turkey Anahtar Sözcükler: Aşırı antrenman sendromu, aşırı zorlama, bitkinlik, tükenmişlik, kronik yorgunluk Öz Aşırı antrenman sendromu sürantrenman tanınması oldukça zor, sistemik ve karmaşık bir tablodur. Bu sendrom kendini antrenman yükünün sabit kaldığı veya arttığı durumlarda performansta azalma, çabuk yorulma, uyku düzeninde bozulma, sosyal davranışlarda değişiklikler ile belli eder.

Tanınabilmesi ve önlenebilmesindeki en önemli faktör hem sporcunun hem de etrafındaki yardımcı personelin antrenör, kondisyoner, fizyoterapist, masör vb. Çünkü kesin tanı için tek bir laboratuvar parametresi veya fiziksel muayene bulgusu yoktur.

Antrenman programı ile ilgili değişkenlerin izlenmesi, takip ve önleme açısından kritik öneme sahiptir. Beraberinde kas ağrıları, uyku kalitesi, stres yaratan dışsal faktörler vb. İyileşme; beslenme, uyku ve istirahat düzeni, duygusal desteği içeren çok yönlü bir yaklaşım gerektirir. Giriş Sporun doğasında yer alan mücadele ve kazanma hırsı sporcuların fiziksel sınırlarını en uç noktaya kadar zorlama eğilimine girmesine neden olmaktadır.

Ancak bu zorlanma, uygun süreli istirahat ve toparlanma dönemlerini de içerirse oldukça memnun edici sonuçları da beraberinde getirir. Aksi takdirde bu denge bozulur da sporcu aşırı bir gayret içine girerse aşırı antrenman sendromu sürantrenman ile karşı karşıya kalınabilir. Bu durum sporcunun kariyerinin son bulması ile noktalanabilir 1. Tanıyı koymak kullanılacak yöntemlerin yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş sınırlılıkları nedeni ile zordur.

Terminoloji Literatürde; aşırı antrenman sendromu, aşırı zorlama overreachingaçıklanamayan performans düşüklüğü sendromu unexplained-underperformance syndrome-UUPSbitkinlik stalenesstükenmişlik burnoutkronik yorgunluk sendromu gibi birçok terim zaman zaman bu tablo ile ilgili olarak birbirinin yerine kullanılmaktadır 1.

Aşırı antrenman sendromu:Bu tablo antrenman yükünün sabit kaldığı veya arttığı durumlarda performansta düşüş, çabuk yorulma, uyku düzeninde bozulma, sosyal davranışlarda değişiklikler ile kendini belli eder. Overreaching:Kısa-orta süreli aşırı yüklenme durumu olarak tanımlanabilir 4.

Hipertansiyonun radikal tedavisi

Fonksiyonel ve fonksiyonel olmayan iki tipi vardır. Fonksiyonel overreaching yüklenme periyodu sonrası performansta kısa vadeli 2 haftaya kadar düşüşü ifade eder 5. Ancak fonksiyonel overreaching bir antrenman programının oldukça yararlı bir parçası olabilir.

Çünkü planlı overreaching pozitif fizyolojik uyum ve performans gelişimi noktasında kazanç sağlayabilir 1. Fonksiyonel olmayan overreaching ise performansta daha uzun süreli bir düşüşü yaklaşık hafta tanımlar. Fakat yeterli dinlenme sonrası tam düzelme sağlanır 5. Overreaching tablosundan aşırı antrenman sendromuna geçişte ince bir çizgi bulunmaktadır 56.

Açıklanamayan performans düşüklüğü sendromu Unexplained-underperformance syndrome, UUPS :Antrenman-dinlenme arasındaki dengesizliğin ana neden olarak ortaya konamaması; bunun dışında sosyal, maddi, eğitim gibi parametrelerden de etkilenebilen mültifaktöriyel etiyolojiye sahip olması açısından aşırı antrenman sendromundan farklılık gösterir. Örneğin, önemli bir stres faktörünün veya kötü beslenme gibi nedenlerin de katkıda bulunabileceği vurgulanır. Bu nedenle UUPS tanısı için önkoşul uzun süre dinlenmeye rağmen performansta beklenmeyen bir düşüş olsa da, nedensel açıdan daha geniş bir bakış açısı gerekir 7.

Bitkinlik Staleness :Aşırı antrenmanın istenmeyen sonuçlarına atıfta bulunmak için kullanılan bir terimdir. Sporcuların belirlenmiş antrenman rejimine uyum sağlayamamasından kaynaklanır.

Hipertansiyon diyabet halk ilaçları

Yoğun antrenmana karşı gelişen duygusal ve fizyolojik uyumsuz yanıtlar olarak tanımlanır. Tükenmişlik Burnout :Spora katılıma karşı olumsuz duygusal tepki olarak ifade edilir.

Bitkinlik ve tükenmişlik terimleri her ne kadar eş anlamlı olarak kullanılsa da, farklı tıbbi müdahaleler gerektiren ayrı koşullarının olduğu öne sürülmektedir. Aralarındaki önemli farklardan biri de her iki durumda ortaya çıkan duygusal değişikliklerin bitkinlikte antrenman yükü ile, tükenmişlikte ise bilişsel stres faktörleri ile ilişkilendirilmesidir 8. Kronik Yorgunluk Sendromu:Fiziksel aktivitenin yoğunluğuyla orantısız, altı ay ve daha uzun süre devam eden ve bariz bir nedeni olmayan yorgunluk ile karakterizedir.

Kas gücü ve zirve aerobik güçte çok az düşüş olmasına rağmen etkilenen birey yoğun aktiviteden kaçınır. Tetikleyici faktörler olarak; kaygı, depresyon, otonom fonksiyon bozukluğu sempatik-parasempatik sinir sistemi dengesinin bozulması, postüral hipotansiyonhormonal dengesizlik, beslenmede eksiklikler, bağışıklık sisteminde baskılanma, fiziksel ve duygusal stres, travma, yaralanma, yüksek rakımda egzersiz gösterilmiştir 9. Epidemiyoloji Bilimsel çalışmalarda farklı tanı kriterlerinin kullanılması ve küçük örneklem grupları nedeniyle epidemiyolojik çalışmalar çok net veriler içermemektedir.

Cinsiyetler arası farklılıklar açısından ise çalışma sonuçları çelişkilidir. Parasempatik tip irritabilitede ise; egzersiz ve toparlanma sırasında kronik yorgunluk hali, performansta düşüş, uyku düzeninde bozulma, sık tekrarlayan enfeksiyonlar, kaygı, depresyon, sinirlilik, genel yorgunluk ve antrenman için isteksizlik, bağışıklık sisteminde ve üreme sisteminde yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş gibi durumlar yer alır Patofizyolojide Yer Alan Teoriler Sitokin teorisi:Bu teoriye göre yüksek şiddetli ve kapsamlı antrenmanlar arasında dinlenme süresinin yetersizliği kaslarda ve eklemlerde doku hasarlanmasına neden olurken, başlangıçta lokal enflamasyona, izleyen dönemde ise sistemik enflamasyona yol açabilmektedir.

İnterlökin 1-β, Tümör nekrozis faktör-α ve İnterlökin-6 gibi proenflamatuvar sitokinlerin salınımı artar ve bu sitokinlerin uzun süreli yüksekliği merkezi ve periferik yorgunluğa neden olurken, hormonal ve metabolik değişikliklere de yol açar 1 Otonom dengesizlik teorisi:Bu teoriye göre başlangıç mekanizması, ağır antrenman sırasında salınan fazla miktardaki katekolaminin zamanla negatif geri bildirim yoluyla bazal katekolamin seviyesinde düşüşe neden olmasıdır.

İkinci olarak, egzersizle birlikte artış gösteren metabolik süreç, plazma amino asit yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş dengesizlik ve bazı aminoasitlerin fenilalanin, triptofan, tirozin konsantrasyonunda artışa yol açan beyin nörotransmitter metabolizması değişimlerine neden olur. Beyindeki triptofan ve serebral dopamin derişimindeki artış sempatik sinir sistemi üzerinde inhibitör etki gösterir. Bunlara ek olarak yüksek yoğunluklu egzersizin ortaya çıkardığı merkezi sıcaklık artışı da hipotalamustaki sempatik sinir sistemi merkezlerinde baskılayıcı etki gösterebilir.

Son olarak, egzersize katılan kaslardaki katekolamin reseptörü aşağı regülasyonuna bağlı olarak negatif geri bildirim ortaya çıkar. Glikojen teorisi:Ardışık yüklemeler sonrasında ortaya çıkan kas hasarının GLUT-4 proteininin hücre membranına sunumunu olumsuz etkileyebilmesinin glikoz taşınmasını azaltıcı etki gösterebileceği ve hücre içi glikojen içeriğinin azalmasına yol açabileceği düşünülmektedir.

Orta ve yüksek yoğunluklu egzersizde birincil enerji kaynağı olan glikojen periferik yorgunluğa ve performansta düşüşe neden olur. Merkezi yorgunluk teorisi:Azalmış glikojen sentezi, enerji açığını azaltmak için dallı yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş aminoasitlerin BCAA glikoza oksidasyonunun artmasına neden olur. Eş zamanlı biçimde ikincil enerji kaynağı olarak yağ asidi seviyesinde artış olur. Yağ asitleri triptofanla albümine bağlanmak için yarışa girer ve plazma triptofan seviyesi artar.

Triptofan ve BCAA kan beyin bariyerini geçmek için aynı taşıyıcıyı kullandıklarından, plazma BCAA seviyesindeki düşüş ve triptofandaki artış merkezi sinir sistemine taşınan triptofan seviyesini artırır. Triptofan burada serotonine 5-HT dönüşür. Bu da aşırı antrenman sendromunda görülen birçok nöroendokrin ve duygusal tablo ile ilişkilendirilir 111 Bir sporcu yorgunluk, ruh hali değişimi, sık yaralanmalarla ve artmış kas ağrıları ile birlikte performansının azalmasından yakınıyorsa aşırı antrenman sendromu tanısı konulmadan önce ayırıcı tanıda öncelikle; majör depresyon, bağımlılık, anemi, enfeksiyöz mononükleoz, hipotiroidi, diabetes mellitus, adrenal hastalıklar, yeme bozukluğu ve hepatit gibi hastalıklar akla gelmeli ve ekarte edilmelidir.

Aşırı antrenman sendromu birçok klinik ve endokrinolojik hastalığı taklit ettiği için tanısı zor konulan bir durumdur 1. Tanı Basamakları Anamnez:Temel yakınma iyi sorgulanmalıdır.

• Bu da yüksek kan basıncının düşmesi anlamına gelir
• Süper 7 besin yüksek tansiyonu yerle bir ediyor

Yeterli dinlenmeye rağmen performansta düşüş olup olmadığı, ruh hali değişiklikleri, performans düşüklüğüne neden olabilecek diğer nedenler, kronik hastalık veya var olan hastalık öyküsü, sporcunun branşındaki hedefi, yaklaşan bir yarışma için antrenman programında artış olup olmadığı, beslenme tarzı, kullanılan ilaçlar lipit düşürücüler, yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş kontraseptif kullanımı, insülin, diüretik, antihipertansif ajanlar, beta-agonistler, alkol, antidepresan, antihistaminik, anksiyolitik, beta-bloker sorgulanmalıdır Fiziksel muayene:Genellikle normaldir.

Ancak kan basıncında ve kalp atım hızında yükselme saptanabilir. Laboratuvar:İlk etapta ucuz ve kolay ulaşılabilir parametreler bakılmalıdır.

Kalori dengesinin saptanması, monospot testi enfeksiyöz mononükleoz içinkan biyokimyası, elektrokardiyografi öncelikle yapılmaldır.

Aşırı antrenman sendromu tanısında kullanılan kolay ölçülebilir, minimal invazif, uygun maliyetli, antrenman süreci ile de seviyesi etkilenmeyen tanısal biyolojik bir belirteç yoktur.

Türk Uyku Tıbbı Dergisi

Bu alanda yapılan çalışmaların sonuçları oldukça çelişkilidir. Literatürde karşımıza çıkan belirteçler şu şekilde sıralanabilir: Kreatin kinaz CK :Aşırı antrenman sendromuna spesifik değildir. Çünkü dolaşımdaki CK düzeyi düşük ve orta dereceli antrenmanlar, eksantrik egzersiz veya alışkın olunmayan antrenman sonrasında da artar 5 Ancak çalışmalarda sedanter bireyler ve sporcular için belirlenmiş bazı referans değerlere rastlanmaktadır.

Bir çalışmada erkek sporcular için üst referans değer U. L-1, kadın sporcular için U. L-1olarak belirtilmiştir. Ancak burada da spor türüne göre referans değerlerinin değişkenlik gösterdiğine dikkat çekilmiştir.

Örneğin yüzücülerdeki ortalama CK değeri U. L-1 iken, yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş bu değerin U. L-1düzeyinde olduğu belirtilmiştir. Aynı çalışmada sporcu olmayan bireyler için belirlenen referans değerler erkekler için U. L-1, kadınlar için U. Ancak sporcu olmayan bireylerde erkekler için üst sınırı U. L-1 olarak belirten yayınlar da vardır 15 hipertansiyonun cinsiyet özellikleri Buradan da anlaşılacağı üzere, CK değeri için standart bir değer bulunmamaktadır.

Ancak her sporcunun CK değerlerinin bireysel bazda izlenerek önemli sapmaların aşırı nazik kalp evde sağlık bakımı sendromunun klinik belirtileri ile birlikte ele alındığında yol gösterici olabileceği söylenebilir Kalp hızı HR :İstirahatte, antrenman öncesi ve sonrasında izlenmelidir.

Ardışık iki kalp atışı arasındaki kalp hızı değişimini tanımlar. Otonom sinir sistemi sempatik ve parasempatik düzenleme yoluyla kardiyovasküler fonksiyonu kontrol eder Egzersiz sırasında ve egzersizden sonra homeostazı sürdürmek için çalışır Bellenger ve ark. Genetik, cinsiyet, vücut ağırlığı, etnik köken ve yaş gibi faktörler farklı HRV yanıtlarına neden olabilir.

HRV ölçümü için geliştirilmiş bazı mobil uygulamalar olsa da, ölçüm sırasında sporcunun pozisyonu ve ölçüm süresi gibi parametrelerde farklılıklar nedeni ile güvenilirlikleri ortaya konamamıştır 27 - Kan laktat düzeyi:Maksimal düzeyde yapılan egzersize karşı üretilen laktat miktarı yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş antrenman sendromunda sporcunun normal değerlerine göre daha düşüktür. Ayrıca kan laktat düzeyi, kas ve karaciğerdeki glikojen düzeyi ile ters orantılıdır ve sadece aşırı antrenman sendromu nedeni ile değil, sporcunun kondisyon düzeyi ile de değişkenlik gösterir.

Tükürükte IgA düzeyi:Son yıllarda üzerinde sıkça durulan bir diğer parametre olarak karşımıza çıkmaktadır. Tükürük IgA düzeyinin bireyler arası geniş farklılıklar göstermesi nedeni ile sporcunun bireysel tükürük IgA profilinin çıkartılıp bu değerlerdeki farklılıkların kıyaslanması önerilmektedir Hormonal değerlendirme:Cadegiani ve ark.

Ancak burada dikkat çeken kısıtlayıcı faktörlerden biri, maksimal egzersiz stimülasyon testlerinin endokrinoloji otoriteleri arasında geniş kabul gören, yaygın olarak kullanılan testler olmamasıdır. Duygu durum değerlendirme:Klinik değerlendirmenin bir tarafı da duygu durum değerlendirmesidir.

Bunun için duygu durum profili anketi POMS kullanılabilir POMS kısa süreli duygu durum değişikliklerini değerlendirmek için geliştirilmiş olup Türkçe versiyonu 58 madde ve altı alt ölçekten gerginlik, öfke, yorgunluk, çökkünlük, dinçlik, şaşkınlık oluşmaktadır Aşırı antrenman sendromunun erken tanınmasında kullanışlı bir yöntem olmakla birlikte, nedeni hakkında bilgi vermez.

Bu anket antrenman yoğunluğu ile ilişkili ruh halini daha özgün olarak sorgulayan bir ankettir. Ancak tek başına tanı koydurmaz. Sonuç olarak, aşırı antrenman sendromunun klinik olarak tanınması ve kesin tanısının konulması zor olduğundan, ortaya çıkmadan önce önlenmesi için atılacak adımlar daha değerli olacaktır.

Bu yüksek tansiyonun 5 bileşeninde düşüş sporcuların hem klinik hem de laboratuvar verilerinin düzenli izlenmesi ve bu verilerin kayıt altına alınması oldukça önemlidir.

Yani sporcu izlemi ve aşırı antrenman sendromunu önleme stratejileri iç içe yürütülmelidir.

Yüksek tansiyon belirtileri neler?

Sporcu İzlemi-Önleme Yaklaşımı Aşırı antrenman sendromu, her ne kadar bütün sporcular için önemli bir tablo olsa da, risk gruplarının bilinmesi önleyici yaklaşımlar açısından önemlidir. Antrenman programı ile ilgili değişkenler de izlem ve önleme açısından kritiktir.

Yüksek Tansiyon

Örneğin antrenman ve dinlenme miktarının dengeli bir şekilde ayarlanması, sporcunun etrafındaki kimselerin, özellikle de antrenörlerin bu konudaki farkındalıkları ve eğitimleri oldukça önemlidir. Antrenman periyodizasyonu, program içinde yeterli toparlanma süresinin yer alması ile ilgili uygun düzenlemeler mutlaka yapılmalıdır.

Toparlanma sporun en önemli bölümlerindendir. Masaj, hidroterapi gibi rahatlama tekniklerinin yanı sıra, daha fazla sıvı ve karbonhidrat takviyesi gibi yöntemler daha yüksek miktardaki antrenman düzeyleri ile baş etmede yararlıdır 5. Sporcu izlemi sırasında gerekirse sporcuya üç günlük beslenme günlüğü tutturulmalı ve eksik noktalar varsa beslenme uzmanına yönlendirilmelidir.

Sporcuların bu farkındalığa sahip olması ve izleyen sağlık ekibi ve teknik ekibin de bu parametrelerin yerine getirilip getirilmediği konusunda dikkatli olması gerekir.